Deze sectoren zijn uitermate geschikt voor zelfroosteren
Zoals we in eerdere blogs al hebben beschreven, kan zelfroosteren veel voordelen bieden in verschillende sectoren. Werknemers ervaren meer inspraak en kunnen werk en privé beter op elkaar afstemmen. Dat komt de werkkwaliteit ten goede, bespaart uiteindelijk tijd en resulteert in sociale en fysieke gezondheid.
Toch is zelfroosteren niet voor elke sector geschikt. In het basisonderwijs is er bijvoorbeeld veel behoefte aan structuur en vaste dagen. In dit blog bespreken we de kenmerken van organisaties die wel geschikt zijn voor zelfroosteren en lichten we enkele van die sectoren uit.
Wat is zelfroosteren?
Maar eerst, wat is zelfroosteren ook alweer? Zelfroosteren houdt in dat werknemers grotendeels zelf het rooster bepalen. Van tevoren zijn de werktijden en de bezettingsbehoefte van het rooster vastgesteld. Vervolgens kunnen werknemers de beschikbaarheid opgeven.
Het rooster wordt daarna ingevuld door bijvoorbeeld een planner of met behulp van planningssoftware. Eventuele gaten worden in onderling overleg opgevuld, of gecoördineerd door een roostermaker. Zo ontstaat een rooster dat voor zowel de medewerkers als de planning goed uitkomt.
Kenmerken van sectoren die geschikt zijn voor zelfroosteren
Niet elke sector is geschikt voor deze manier van roosteren. Er zijn een aantal kenmerken die zelfroosteren tot een succes maken, waar organisaties geschikt voor zelfroosteren over beschikken.
Werknemers moeten de verantwoordelijkheid aankunnen
Om zelf een rooster te kunnen vullen, moeten werknemers een bepaalde verantwoordelijkheid aankunnen. Dat is een reden waarom zelfroosteren in de zorg goed werkt. Medewerkers hebben daar al een verantwoordelijkheid wat betreft zorg, waardoor ze de verantwoordelijkheid voor het maken van een rooster ook goed oppakken.
Dit zegt overigens niet dat zelfroosteren niet kan werken binnen sectoren of teams waar minder sprake is van een verantwoordelijkheid. Zelfroosteren kan juist ook leiden tot een groter verantwoordelijkheidsgevoel, waardoor werknemers het werk serieuzer kunnen gaan nemen.
Teams met vergelijkbare taken
Voor het invullen van een rooster moet er sprake zijn van een groep werknemers die eenzelfde soort werk doen, zoals een team van buschauffeurs of conducteurs. Dan maakt het namelijk niet uit wie er wanneer met wie op welke traject wordt ingepland, iedereen heeft immers dezelfde taak. Deze teams moeten niet te klein zijn, omdat er anders niet zoveel te kiezen is, maar ook niet te groot. Het werkt ideaal als mensen elkaar kennen en daardoor bereidwillig zijn om af en toe te ruilen of in te vallen.
Verscheidenheid van werknemers
Binnen de teams of groepen die gaan zelfroosteren is idealiter een bepaalde mate van verscheidenheid aan leeftijden en leefsituaties. Dat zorgt ervoor dat wensen voor het rooster niet te veel overlappen. Een student die deeltijd in de zorg werkt, is misschien flexibeler dan een veertiger die rekening moet houden met kinderen en schooltijden.
Er moet iets te kiezen zijn
Er moet wel iets te kiezen zijn voor werknemers. In sectoren waarin standaard van 9:00 tot 17:00 wordt gewerkt, heeft zelfroosteren minder zin. Sectoren waarin 24/7 wordt gewerkt, zijn ideaal.
Er moet een goede verhouding zijn tussen vraag en aanbod
Ten slotte moet er een goede verhouding zijn tussen vraag en aanbod. Als er sprake is van een structureel personeelstekort zal zelfroosteren uiteindelijk tot ontevredenheid leiden. Werknemers worden dan immers meer ingepland of krijgen te maken met wijzigingen op het laatste moment. Dan kunnen werknemers niet bouwen op het zelf samengestelde rooster.
Geschikte sectoren voor zelfroosteren
Zelfroosteren in de zorg
Dat zelfroosteren ooit is begonnen in de zorgsector, is niet gek. De sector is namelijk uitermate geschikt voor zelfroosteren. Het gaat om onregelmatig werk en er wordt vaak op basis van teams gewerkt waarin werknemers elkaar kennen en daardoor sneller bereid zijn om gaten voor elkaar te vullen. Daarnaast is er meestal sprake van verschil in leeftijd en leefsituatie en kunnen werknemers de verantwoordelijkheid goed aan. Zelfroosteren kan hier dus zorgen voor meer tevredenheid en een gezondere werksfeer. In sommige gevallen of binnen specifieke zorggebieden kan er sprake zijn van onderbezetting, waardoor zelfroosteren daar niet ideaal is.
Zelfroosteren in het openbaar vervoer
Het openbaar vervoer vormt een geschikte sector voor zelfroosteren. Als je bovenstaande punten bij langs gaat scoort de sector op de meeste punten goed. Het grootste voordeel is dat het gaat om onregelmatig werk dat vaak 24/7 doorgaat, waardoor werknemers zeker iets te kiezen hebben. Zelfroosteren in het openbaar vervoer kan de sector ook aantrekkelijker maken voor werkzoekenden. Een nadeel in deze sector kan zijn dat er te weinig verscheidenheid is binnen bepaalde teams of dat er sprake kan zijn van onderbezetting.
Zelfroosteren in klantencontact
In callcenters gaat het werk soms dag en nacht door. Door deze ruime openingstijden in de sector zijn de roosters opgedeeld in dagdelen en avonduren, wat contactcenters ideaal maakt om zelfroosteren toe te passen. Met name omdat er veel flexwerkers en studenten werkzaam zijn: een groep met veel behoefte aan (dagelijkse) flexibiliteit. Met zelfroosteren wordt ook de wisselende capaciteitsbehoefte per dag, week en seizoen eenvoudig ingevuld: er is voor iedereen genoeg keuze. De planner stelt de kaders vast, de medewerkers vullen ze aan. Dit verhoogt het werkplezier, met een grotere klanttevredenheid tot gevolg. Maar in de grote klantcontactcentra is er minder onderling contact tussen medewerkers, waarmee de bereidwilligheid om te ruilen lager ligt. Dit is eenvoudig op te lossen met digitale ruilborden, waar reeds ingevulde diensten door medewerkers aangeboden en geruild worden.
Zelfroosteren in de industrie
De industriesector kenmerkt zich veelal door ploegendiensten, hetzelfde soort werk en werk dat altijd doorgaat. Dat maakt de sector geschikt voor zelfroosteren. Het kan flexibiliteit bieden in een dynamische sector. Een nadeel van deze sector is dat werknemers vaak vaste diensten hebben, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de zorg. Het kan een grote stap voor werknemers zijn om hun vaste rooster en ritme los te laten. Werknemers hebben het werk en privéleven vaak afgestemd op deze vaste diensten. Een oplossing kan zijn dat zelfroosteren zich hier vooral richt op het bieden van het maken van een eigen patroon in het collectieve rooster, maar vaak is het ook een kwestie van wennen.
